Zeki miyiz aptal mıyız?

IPSOS tarafından gerçekleştirilen araştırmaya göre, Türkiye ruhsal hastalıklar konusunda dünya genelinde ikinci sırada yer alıyormuş. Araştırma, Türkiye toplumunun %38’inin psikolojik bir sorunla mücadele ettiğini ortaya koydu. Bu oran, dünya genelinde ruh sağlığı sorunlarının ciddî bir boyutta olduğunu da gösteriyor.

Bu yüksek oranların çeşitli sosyo-ekonomik ve çevresel faktörlerle ilişkili olabileceği belirtiliyor. Rapor, ruh sağlığı hizmetlerine erişimin arttırılması gerektiğini vurgularken, bireylerin bu alanda daha fazla destek almasının önemine dikkat çekiyor.

Her kim ki olursa bu sırra mazhar… Mazhar, nail olma, erişmek demek malûmâlileri. Bahsettiğimiz sır ise hayatın sırrıdır evvelâ.

Herkes zeki olmak ister, ancak çoğu insan ortalama zekaya sahiptir.

Çok zeki olmasanız da zeki taklidi yapın, rahat olursunuz. İnsànları daha fazla dinleyin ve daha az konuşun. “Aptal olduğunuzu düşündürmektense sessiz kalmak daha iyidir.” Makul derecede zeki biri olarak görülmek istiyorsanız, ağzınızı kapalı tutun, az konuşun.

Hem ne demişler, “boş tenekeden çok ses (gürültü) çıkar” demişler. Çok fazla atıp tutan kişilere «dengesiz insàn» gözüyle bakılır. Onlar ise çevrelerindeki insànların kendisine hayran kaldığını sanırlar. Zira aptaldırlar. Muhakeme yeteneği gelişmemiş kişilere «aptal» deriz.

Doğru dilbilgisi kullanın. Kelime telaffuzunuzu tam ve doğru yapın. Zeki görünmek istiyorsanız, konuşmanızdaki yanlışları, kötü dil alışkanlıklarını bırakmanız gerekir. Konuşmanızı biraz yavaşlatın, tam kelimeleri söyleyin ve biraz daha resmî konuşun. İnsanlar neden böyle konuştuğunuzu merak edeceklerdir ama sonuçta cevapları sizin zeki biri olduğunuz olacaktır.

Metin dili ve çarşı-pazar dilinden mümkün olduğunca kaçının. Bir kayıt yapın konuşurken ve sonra onu dinleyin, sonra en sert şekilde kendinizi tenkid edin.

Ne kadar zeki olursanız olun, ortadaki konu hakkında hiçbir şey bilmiyorsanız zeki görünmezsiniz. Bu yüzden bildiklerinize sadık kalın! Bendeniz önceleri oldukça ezilmiştim, «kelimelik» isimli bir oyunda herkese yenilince.

Oysa yazar geçiniyordum, herkesten fazla kelime biliyordum… Ya kendimi kandırıyormuşum, ya da -işin doğrusu- bu oyunun en acemisiydim.

Size bir tavsiye daha: Konuşurken de yazarken de en zekice kelimeleri bulun ve kullanın. Sadece birkaç kaliteli, zeki kelime serpiştirmek bile başkalarına verdiğiniz izlenimde harikalar ortaya koyabilir.

“Dolayısıyla,” “olacak,” “saptırmak” “sormak” “farz’ı muḥâl” gibi kelime ve terkipler, iyi alternatiflerdir, ancak ne zaman ve ne dozda kullanılabileceklerini öğrenmeniz gerekir. Yanlış yahut haddinden fazla kullanırsanız, aptal görünürsünüz.

Kendinizi sözsüz de ifade edin. Yüz mimikleriniz, bakışlarınız kelimeler kadar mühimdir. Ne söyleyeceğinizi bilmiyor musunuz? Hiçbir şey söylemeyin! Yüzünüz konuşsun. Anlamadığınız bir konuda birisi konuşmaya başlarsa, gözlerinizi devirebilir, elinizi sallayabilir ve başka bir şeyle meşgul olabilirsiniz.

Her şeyi bilen biri olmayın. Her cümleye ve yarım cümleye atlayarak ne kadar zeki olduğunuzu kanıtlamaya çalışıyorsanız, bu zekâ göstergesi değildir. Çoğu insan birkaç şey hakkında biraz bilgi sahibidir ve kimse her şey hakkında her şeyi bilmez.

Kendinize güvenin. Politikacılar dahi değildir, iyi pratik yapmış, zeki, kendine güvenen ve karizmatik bireylerdir. Tutku ve inançla konuşurlar ve insanlar bunu sorgulamaz. Güven, söylediklerinize daha fazla ağırlık verir. Tabiî ki söyledikleriniz hilafsız, açıkça yanlışsa işe yaramaz.

Farklı zekâ türleri olduğunu bilin. Lev Tolstoy’un “Savaş ve Barış”ını yahut Aleksandr Soljenitsin’in “Gulag Takımadaları”nı okumamış olmanız, zeki olmadığınız anlamına gelmez. Haritalarda, mekânsal akıl yürütmede veya insànlarla iletişimde harika olabilirsiniz. Çoğu insan bir tür zekâda oldukça iyidir. Sizinki nedir?

Mevcut durumu sorgulayın. Zeki insanlar şeyleri sorgulamakta harikadır. Onlara katılın! Birisi size bir şey sunduğunda, bunu sorgulayın. Neden doğru? Mantıklı mı? Doğru olmasa bile neden insànlar buna inanabilir? İyi mi kötü mü? Adil mi adaletsiz mi? Sadece zeki olmayacaksınız, aynı zamanda kendi görüşleriniz de olacak.

Açık fikirli olun. Cehalet korkunç bir şeydir. Kapalı fikirliyseniz, tartışmanın her iki tarafını da görmüyorsunuz ve kendinizi diğer kişinin yerine koyamıyorsunuz zekâ bunun neresinde?

Meraklı olun. Bir konu hakkında hiçbir şey bilmenize gerek yok, ilginç ve zeki bir konuşma yapmak için. Tek yapmanız gereken doğru soruları sormak. Bir kişiye sorular sorarak onları tanımaya çalıştığınız gibi, bir kişiye sorular sorarak zeki görünmeye çalışırsınız.

Dinî konularda tartışmayın. Bu bir gayba inanış meselesidir. Siz inandığınız için doğru dersiniz o inanmadığı için yanlış der. Ona hidayet dileyin ve yapabiliyorsanız iman sahibi olmasına gayret edin.

Güncel olayları takip edin. Kelime dağarcığınızı geliştirin. Ne kadar çok kelimeniz varsa, kendinizi o kadar iyi ifade edebilirsiniz. Sık kullandığınız kelimeleri düşünün ve aynı anlama gelen daha zeki eş anlamlı kelimeler bulmak için sözlüklere bakın. Velhasıl, çok konuşmak doğru bile olsa inci gibi kıymetli kelimelerle değilse boş konuşmaktır, işe yaramaz. Sadece sizi aptal gösterir. 12.10.2024