Nöbetçi Eczaneler
Fransız Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nde (CNRS) çalışan Talagrand için bu haber bir sürpriz oldu. Çünkü kendisi bu zamana kadar Abel ödülünü kazanmış kişileri düşündüğünde kendisinin çok farklı bir alanda bu ödülü kazandığını düşünüyor. Ancak onun yaptığı çalışmalar da diğer Abel ödülü kazananlarının çalışmaları kadar önemlidir. Bunun sebebiyse çok basit. Talagrand’ın çalışmaları, özellikle bilim ilerledikçe sürekli karşımıza çıkan rastgelelik durumlarına bir çözüm sunuyor.
Michel Talagrand Kimdir?
Tam adıyla Michel Pierre Talagrand, 15 Şubat 1952’de Fransa’da doğdu. Matematiğe yönelmesiyse kendi deyimiyle rastgeleydi. Babasının matematik öğretmeni olmasının bunda yadsınamaz bir etkisi vardı. Ancak asıl faktör, Talagrand’ın şans eseri retinasında bir eksiklikle doğmasıydı. Retinasındaki bu eksiklik sebebiyle Talagran 5 yaşındayken sağ gözünü kaybetti.Daha sonra ilerleyen yıllarda da retinasındaki bu rahatsızlık devam etti. 15 yaşına geldiğinde birden fazla kez retina dekolmanı (yırtılması) geçirdi. Bu olay üzerine uzun süre hastanede kaldı ve okula gidemedi. Bu durumdan oldukça etkilenen Talagrand o zamanlarını “kör olma korkusuyla yaşıyordum” şeklinde ifade ediyor. Fakat bu korkuyla yaşamamak için iyi bir yöntem bulmuştu. Böylece babasıyla birlikte sürekli matematik ve fizik çalışmaya başladılar.Geçirdiği rahatsızlık her ne kadar Talagrand’ın matematiğe ilgi duymasına sebep olsa da kendisi matematiği kolayca öğrenemediğini iddia ediyor. Hafızasının pek iyi olmadığından yakınan Fransız matematikçi, bir şeyleri öğrenmesi için çok çalışmak zorunda olduğunu söylüyor.
Yine de hiçbir zaman pes etmediğini belirten Michel Talagrand, sırrının bu olduğunu belirtiyor. Ve görünen o ki bu yöntem işe yaramış. Çünkü kendisi gayet başarılı bir eğitim hayatı geçirebilmiş.
Lise eğitimini tamamlayan Talagrand, Fransa’daki Lyon Üniversitesi’nde eğitimine devam etti. Sonrasında ulusal araştırma ajansı CNRS’de tam zamanlı araştırmacı olarak çalışmaya başladı. Burada 10 yıl kadar fonksiyonel analiz süreçleri üzerine çalıştı. Daha sonra ise ona Abel ödülünü de getirecek olan ve “asıl işi” olan olasılık üzerine çalışmaya başladı. Bu süreçte Talagrand, bazı rastgele olguları incelemeyi mümkün kılan Gauss süreçleri hakkındaki teorisini geliştirdi.Olasılık teorisinin gelişimi, şans oyunları veya riskleri değerlendirme bağlamında ortaya çıkan sorunlara dayanır. Fransız matematikçinin keşiflerindeki ortak tema da aslında budur. Etrafımızda gördüğümüz rastgele süreçlerle çalışmak ve onları anlamak Talagrand’ın istediği şeydi.Olasılık ve rastgelelik, çok uzun zamandır üzerine düşündüğümüz konular. Ancak günümüzde rastlantısal olguların tam olarak anlaşılması çok daha önemli. Çünkü rastgele algoritmalar sayesinde hava durumu tahmini yapabiliyoruz. Ya da Chat-GPT gibi büyük dil modellerinin temelini de yine bu rastgele algoritmalar oluşturmaktadır. Talagrand’ın çalışmalarının çoğuysa, genellikle normal dağılım gösteren süreçleri anlamayı ve kullanmayı içerir.Spin camı terimini ilk defa duymuş olmanız muhtemel. Yoğun madde fiziğinde spin camı, donma sıcaklığında bir katının atomlarının spinlerinin rastgele olduğu duruma verilen isimdir. 2021 yılında Giorgio Parisi spin camı ile ilgili çalışmalarından ötürü Nobel ödülü kazanmıştı. Ancak yaptıkları çalışmanın matematiksel kanıtını sunamamışlardı.Hatta Parisi bu kanıtı yapmanın mümkün olmayabileceğini dahi düşünüyordu. Ancak Michel Talagrand ve Roma Üniversitesi’nde matematiksel fizikçi olan Francesco Guerra, bu matematiksel kanıtı iki ayrı çalışma ile yapmayı başardı.
Kaynak: Matematiksel