DİL TRAVMASI

Dil üzerinde taammüden yàni bile isteye fazlaca duruyorum. Esasen bu konu hakkında ne kadar yazılsa konuşulsa, işin erbabı meseleyi ne kadar didiklese az. Zira sonuçları hakikaten vahim olmuştur.

Lisán inkılâbı, değerlerimizin tümüne sinsi bir semptom (illetin görülmüş işaret ve unsurları) gibi sirayet ederek millî bünyeye ciddî ve kalıcı hasar bırakmıştır. Tıp dilinde buna travma (ağır, yıkıcı inkılâb) diyorlar.

Evvelce bahsettiğimiz Oxford Üniversitesi emekli profesörü İngiliz araştırmacı Geoffrey Lewis’in kitabının adı neydi? Turkish Language Reform: A Catastrophic Success yàni Türk Lisân İnkılâbı Yıkıcı Bir Muvaffakiyet.

Yıkıcı (catastropic) muvaffakiyet terkibine dikkat!. Evet M. Kamal bu işi başardı ama yıkıcıydı bu muvaffakiyeti. Gâvur bile olsalar ilim irfân sahipleri bu gerçeği teslim ediyor ama kime anlatıyorsun?

Sanıyorum siz değerli okurlarıma daha önce de arzetmiştim, ne vakit bir yazımı (gazete fıkrasını) kaleme almaya niyetlensem mutadım üzre son havadislere de şöyle bir göz atarım.

Vereceğim misâl de bu itiyadımla (alışkanlığımla) zuhur etti.

İnternette «yapay zekâ»yı aratıştırıyordum. Oğlum anlatmıştı; yapay zekâ ile üretilen fotoğraflar da varmış, Fotoğrafçılık ihtisaslı , bunun (mecâz değil hakiki mánâsında) üniversitesini bitirmiş Ahmet Selçuk oğlum ürettiği «Deepfake»lerden bazılarını sosyal medyada da yayınlamıştı.

Merakımı mûcip  oldu, inceliyordum ki, dil meselesine takıldım yine. Zira yapanların ve yazanların hep «deepfake» (ecnebi) tâbirini kullandıklarını gördüm. Tamam, lisánımızda karşılığı yoksa yabancısını alabilirsiniz.

Esasen dil biraz da böyle zenginleşir fakat önce yerli karşılığı var mı yok mu bakmalısınız. Edebiyatta, lisánda mürüvvet bunu icabettirir. Tàbîî ki sade suya tirit fakir Türkçe’ye değil, zengin Türkçe’ye bakmak şartıyla.

«Deepfake»in motamot (kelimesi kelimesine) karşılığı «derin sahte» demek. Ancak bu sahtelik daha ziyâde yapaylığı ifade ediyor, yalancılığı değil. Deep yàni derinlik bilgisayar programının ince işçiliği. Ve bu ««derin yapay (fotoğrafçı) / deepfake», beynimizin tabiî faâliyetinden ilhamla geliştirilmiş. Beyne ulaşan sinir ağlarını taklid etmiş.

Bunlardan yola çıkarak ve zengin Türkçeyle düşününce fazla zorlanmadan. «deepfake»in karşılığını buldum. Türk lisanına ithaf (hediye) ediyorum: «RESSAM-I ZÎŞUUR» (ŞUURLU RESSAM)

İngilizcede zaten neredeyse kullanımda sayılabilecek bir tamamlama varmış deepfake yerine: CONSCİOUS PAİNTER. Mánâsı benim bulduğum «RESSAM-I ZÎŞUUR» (ŞUURLU RESSAM) ile aynı. Beğenmeyen başkasını bulsun fakat «Ressam»a «şuurlu» ilâvesine itiraz etmesinler. Gerçek insan için olursa tamam, ressamlar şuurlular şuursuzlar diye ayrılmış oluyor diye itiraz edilsin ancak «ressam-ı zîşuur» yapay zekâ tarafından uydurup tasarlanan cansız bir yazılım.

CUMANIZ MÜBAREK OLSUN. 24.03.2023