Mantıksız Kültür?

Mantık bizde öğretilmiyor. Okullarımız yeni nesillere mantık öğretemediği içindir ki, yetişkin haline geldiklerinde neredeyse tüm hayatları mantıksız değerlendirmeler üzerinde şekilleniyor.

Aslında mantıklı düşünemediği için inancına burun kıvırıyor ama bunun farkında değil. Hadiseler ya da olgular arasında mantık kurma kabiliyetine sahip olmadığı için elindekinin kıymetini müdrik değil.

İzah edeceğim fakat önce şu mantık konusunu hakkıyla kavrayalım. Mantık nedir, ne zaman ve nasıl kullanırız mantığımızı?

Mantık, doğru ile yanlışı ayırmak için insàn aklının başvurduğu (mukayeseli) düşünme disiplinidir önce. Yàni, mantıklı (sağlıklı) düşünme, ancak akıl yürütme ile mümkündür. Bu da şudur:

Elinizdeki veriler, bilgi yahut tecrübelerle, yeni mesele üzerine akıl yürütür, ziyâdesini noksanını hesaba katar ve yeni bir yargıya (değerlendirmeye) varırsınız. Tabiî çerçeve çizmek kolay ancak bu yeteneği elde etmek zordur. Öğrenmek zorunda olduğumuz mantık kuralları vardır.

Bu kurallara riayet edilmezse mukayeselerimiz bizi yanlışa sürükler. Klasik bir misâldir. Nadir olan her şey kıymetlidir. Kör at da nadirdir. O hâlde kör at da kıymetlidir. Burada ihlâl edilen kural, kıymetli şeyler nadirdir ancak her nadir olan kıymetli değildir kaidesidir. Buna mantık ilminde analitik düşünce deniliyor ve öyle de kolay öğrenilemiyor.

Matematik bilmek gerekir. Zihinsel egzersizlerin yapılması gerekir. Şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki esasen okul müfredatının tamamı öğrencinin mantıklı düşünebilmesine hizmet için olmalıdır. Fakat bizde bu yapılmıyor, talebeye bilgi ezberlettiriliyor, mantığı anlatılamıyor.

Neden öğreniyorum, hayatta ne işime yarayacak suallerine cevap bulamayan öğrenci de ilimden yılıyor, not alıp geçmeye bakıyor. Üstelik mantık dersi müstakil olarak da okutulacak ki öğrenci edindiği zihinsel becerilerini kullanırken nefsi güvenini de arttırsın.

Mantıkta neden – sonuç ilişkisi fevkalâde mühimdir. Mantıklı kişi hadiseler arasında sebep-sonuç ilişkisi kurup, çıkardığı hükmü doğru bir strateji olarak sunar, benimser.

Batı karşısında şaşırıp kalan (müstağrib) ziyâlılarımız (!) esasen önce mantıksızlıklarının kurbanı oluyorlardı.

Batı sanayii ilerlemiş, teknolojide üstün hale gelmişler ve bu üstünlükleri sayesinde de refahları, konforları da iyileşmişti. Yalnız refah ve konfor mu? Elbette hayır.

Savaşlarda da artık kahramanların yerini teknoloji yàni canavarlaşmış silahlar alıyor, bu durum da Batı’yı kahramanları bol Doğu’ya meydan okur hale getiriyordu. Ve mantıksız ziyâlılarımız sayesinde yenilmeye, sonuç olarak da eziklik duymaya başladık Batı karşısında.

Yönetici takım dahil neredeyse herkes terakki etmenin tek şartının Batı’yı taklit olduğu noktasında hemfikir olmuştu. Ne büyük mantıksızlık…

Ortada yine büyük bir kural ihlâli vardı… Taklid eden asla taklit ettiğine yetişemez. Akıl doğru çalışmıyorsa maymun misâli taklid eder ama şuursuzca edersiniz. Künhüne vakıf olmadan yapılan taklid ise, “Arap harfleri” dedirtir Kur’ân harflerine. Sonra bu Arap düşmanlığı din düşmanlığına kapı açar, nihayet düşman dahi halinize acımaya başlar.

Bir zamanlar Batı bizi taklid ediyordu. Fakat bir onların taklidine bakın bir de bizimkilerinkine. Batı taklid ederken bile mantıklıydı. Çelişki? Hayır.

Batı, «taklid eden asla taklit ettiğine yetişemez» kuralını bildiği için bizden işin metodunu, kurgusunu, püf noktasını da öğreniyor ve hemen bir üst modeli üretmeye yöneliyordu. Maymun insànı taklid eder ama yöntemi öğrenemez. Bu yüzden de hep komik duruma düşer.

İlimler mantık sayesinde terakki eder. Maymun misâli taklid ederek âlim olunamaz. Çocuklarımıza doğru düşünmeyi yàni tefekkürü öğretebilirsek yarınlarda Batı’ya nal toplatabiliriz.

Bakın şu İHA, SİHA, TİHA işleri nasıl da millî gururumuz oldu değil mi? Daha büyük projeler de olsun kim isemez? Olur inşá’allah olur da yeter ki mantıklı düşünmeyi öğrenebilelim. 16.04.2022

(Muhterim okurlarım,  msaidpasazade@gmail.com e-posta adresime fikirlerinizi yazabilirsiniz. Mutlaka ilgilenir, cevaplarım)