TÜRK MUSİKİSİ NOTLARI (-1-)

TÜRK MUSİKİSİ NOTLARI (-1-)

Türk Musikisinde Dönemler
Klasik Türk müziği tarihsel açıdan altı döneme ayrılabilir: oluşum dönemi, dönüşüm dönemi, klasik dönem, son klasik dönem, romantik dönem ve çağdaş dönem.
10. yüzyılda yaşamış olan Farabi’den 1405’e kadar geçen süre Oluşum Dönemi olarak kabul edilir. Türk müziğinin kuramsal yönleriyle açıklandığı ve yazıya aktarılmaya başlandığı süreçtir bu dönem. Dönemin sonlarına doğru Abdülkadir Meragi bir sonraki evrenin tohumlarını atmış, Türk müziğine yeni bir yön vermiştir. Abdülkadir Meragi, Fars veya Türk kökenli besteci ve müzik bilginidir. İslam dünyasının müzik alanında en büyük isimlerinden olan Abdülkadir Meragi, Sultan Ahmet Celayir, Timur ve Şahruh’un saraylarında yaşamış, Makasıd adlı bir eseri çok önemlidir.
16. yüzyılın başından Yavuz Sultan Selim’in tahta çıktığı 1512’ye kadar olan sürede Türk müziğinin ses perdeleri ve makamları üzerinde birtakım teorik değişiklikler yapıldı. Bu dönem, Diyar-ı Rum’un ve Balkanlar’ın üzerinde Mevlevihanelerin yapıldığı, İstanbul’un fethedildiği, Bizans İmparatorluğu kalıntıları üzerine Enderun Saray Okulunun kurulduğu, kökleştiği ve Orta Asya’dan Ali Şir Nevai, Hüseyin Baykara, Ali Kuşçu, Şadi gibi ilim adamlarının İstanbul’da topladığı bir aydınlanma ve rönesans dönemi oldu.
Klasik Türk müziği
Orta Asya, Selçuklu ve özellikle Osmanlı uygarlığının bir ürünü olarak pek çok müzik türünü etkilemiş aynı zamanda etkilenmiştir. Bunun bir sonucu olarak, klasik musiki makam sayısı, anlayışı, formlar ve usuller bakımından çok zengin bir müzik türü haline gelmiştir.
15. yüzyılın başından IV. Murat’ın öldüğü 1640’a kadar olan zaman aralığında doğuya düzenlenen seferler sayesinde, Osmanlı sarayında, Ortadoğu’dan getirilen müzik ve sanat adamlarının etkin olduğu bir dönem yaşanmıştır.
Itri’den 1730’a kadarki zaman diliminde, Batıdaki Barok ve Rokoko tarzları Osmanlı Sarayını da etkileyerek zamanının farklı bir sentez oluşturduğu klasik dönem başlatmıştır. 1730’dan İsmail Dede Efendi’nin 1846’daki ölümüne dek uzanan dönem ise Son Klasik Dönem olarak adlandırılmaktadır.
Tanzimat Fermanı’nın ilan edildiği yıllardan (1839) II. Dünya Savaşı’nın sona erdiği 1945’e kadar süren akım da Romantik Dönem olarak anılmaktadır.

Günümüzde Klasik Türk Müziği
Türk Sanat Müziği ile Klasik Türk Müziği birbirine yakın kavramlar olmakla birlikte; “Klasik Türk müziği”, tarihi anlayış ve geleneği temsil ederken, Batı müziğinden esinlenen “sanat müziği” kavramı ise daha çok musikinin Cumhuriyet döneminde aldığı modern biçimi ifade eder.

20. yüzyılın ortalarından bugüne kadar gelen dönem Çağdaş Dönemdir. Bu dönemin en önemli temsilcilerinden biri Münir Nurettin Selçuk’tur. Bu dönemde kar, beste, ağır ve yürük semai gibi formlar arka planda kalırken, modern müzik anlayışına uygun kısa süreli, kısa güfteli ve hareketli şarkı ve fantezi formları Türk Sanat Müziği’nde etkin duruma gelmiştir.
Bu anlayışın Batı müziğini model alması sonucunda, koro ve konser gibi uygulamalar yaygınlık kazanmış, keman, piyano, klarnet gibi batı müziği sazları da Türk musikisinde kullanılmaya başlamıştır.

Tasavvufi felsefeye, dolayısıyla aşkınlığa ve tefekküre dayanan klasik musiki anlayışı yerine daha eğlence odaklı, güncel bir müzik anlayışı başlamıştır.

Buna rağmen klasik musiki geleneğini sürdüren ve yeni eserler veren besteciler vardı. Hacı Arif Bey ile başladığı ileri sürülen modernleşme döneminde klasik üslubu ve anlayışı devam ettiren Fehmi Tokay, Zeki Arif Ergin ve Ahmet Avni Konak gibi bestekarlar da yer almıştır. Günümüzde de bu anlayışa bağlı genç bestekarlar eserler vermektedir.

Türk Sanat Müziği kamu radyo ve televizyonları kadar gazino gibi eğlence mekanlarının da temel tercihini oluşturmuş, bu nedenle kitlelere ticari açıdan da ulaşabilmiştir. Bu evrenin önemli bestecileri arasında Sadettin Kaynak, Bimen Şen, Refik Fersan, Yesari Asım Arsoy ve Avni Anıl sayılabilir. Türk Sanat Müziği’nin bu bestecilerden başka “piyasa müziği” olarak anılan daha popüler türevinde de bazı önemli besteciler yer almıştır.