PSİKOLOGLAR

Psikologlar Sadece Dizilerde Karşımıza Çıkan Birileri Olmasın

YÖK tarafından kabul edilen yurtiçi psikoloji lisans (4 yıllık) programları ile denkliği YÖK tarafından kabul edilen yurtdışı psikoloji lisans programlarından lisans derecesi ile mezun olan kişiler, psikolog unvanı kullanma hakkı taşımaktadır. Eğitim süresince birçok nörolojik, bilişsel ve uygulamalı eğitim alan psikologlar, bireylerin ruh sağlığı için destek veren, psikolojik süreçlerini takip eden bir yardımcı sağlık personelidir.

Psikologların kullanım araçları davranışsal müdahalelere dayanır ve kişilerin zihinsel sağlıklarını daha etkili kılarak toplumda daha aktif ve verimli bireyler olmalarını amaçlar. Bu açıdan psikolojik destek veren meslek grupları günümüz modern hayatlarının tüm dünyada vazgeçilmez bir parçasıdır.
Psikologlar tam olarak neler yapar;
Psikoloji lisans eğitimi üzerine ilgili mevzuata göre Bakanlıkça uygun görülen psikolojinin tıbbi uygulamalarıyla ilgili sertifikalı eğitim almış ve/veya yeterliliğini belgelemiş psikologlar, klinik psikoloğun sorumluğunda test teknik ve yöntemlerini uygular ve raporlar, hasta görüşmesi yapar. Psikolojik rehabilitasyon hizmeti, afet ve kriz ile özel alanlara yönelik psikolojik destek hizmeti verir. Taburcu olan hastaların izlem, görüşme, danışmanlık hizmetlerine katkı sağlar. Uluslararası teşhis ve sınıflama sistemlerinde hastalık olarak tanımlanmayan psikologları doğrudan ilgilendiren durumlarda ayaktan, yatan ve kronik hastalığı olan hastalara ve yakınlarına klinik psikoloğun ve/veya psikiyatri uzmanının sorumluluğunda psikolojik destek hizmetleri verir. Toplum ruh sağlığını korumaya yönelik faaliyetlerde görev alır. Çalıştıkları kurumlarda diğer çalışanlara yönelik psikolojik destek eğitimleri verir. Psikoteknik değerlendirme yapar. Eğitimini almış olduğu alanda hastalara, hasta yakınlarına, ekipteki tüm elemanlara duygu, düşünce, davranış ve bedensel hastalıkların ilişkileri, tutumların ve davranışların değiştirilmesi, stres gibi insan davranışları hakkında kuramsal ve uygulamalı bilgi verir.

Peki psikologlar neden ulaşılabilir olmalı?
Küresel salgın pandemide yaşadığımız sorunlar hem sağlık hem de ekonomik alanda sorunlar yaşanmasına neden oldu. Pandemi zorlu koşulları geçse de sağlık ve ekonomik alanda etkileri yoğun bir şekilde devam etmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’ nün Sağlık sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedence, ruhça ve sosyal yönden tam iyilik halidir” şeklinde sağlık tanımıyla psikolojik iyilik halinin de sağlıklı olmanın fiziksel anlamda iyi olma hali kadar önemli olduğuna dikkat çekilmiştir.
Ekonomik kriz ve küresel salgının(COVİD-19) etkileri, şiddet olayları ve madde kullanımı gibi toplumsal sorunların yoğunluğu da göstermektedir ki, insanlar ruhsal anlamda tam iyilik halinde değildir. Türkiye’de de durum çok farkı değildir. Sağlık Bakanlığı 2021 verilerine göre 2017-2020 arasında 15 milyon kişi psikiyatriye başvurdu.2018-2020 arasında 12 milyon kişiye antidepresan,60 milyon kişiye sinir sistemi ilacı reçete edildi. Bu durum da bizi şu sonuca götürmekte: Koruyucu psikolojik terapi desteği sunularak ilaç kullanımını düşürmek ve toplum ruh sağlığının daha iyi bir seviye gelmesini psikologlar önemli ölçüde sağlayabilir.
Bunların yanı sıra toplumun birçok kesiminde psikologlar daha aktif bir rol alarak, bağımlılık, intihar gibi aslında dolaylı bir zarar olarak hanemize yazılan ağır toplumsal sorunlardan da kurtulmak mümkün. Böylece psikologlar;
Aile sağlık merkezlerinde istihdam edilerek, 2015 yılında “Her ASM’ye psikolog” projesinin hayata geçirilmesi ile toplum ücretsiz psikolojik desteğe rahatlıkla erişebilir ve önleyici çalışmalar yaygınlaşma fırsatı bulabilir. Ayrıca günümüzde yaygınlaşan antidepresan kullanımının da önüne geçilebilir. Bunun yanı sıra Sağlık bakanlığı tarafından daha çok psikolog halkın ulaşabilmesi için istihdam edilebilir.
Adalet Bakanlığı bünyesinde bulunan adliyeler ve cezaevlerindeki psikolog sayıları arttırılabilir. Ülkemizde adliyelere son iki yılda sadece 299 psikolog alımı olduğu bilinmektedir. Bu oranın artmasıyla beraber toplumdaki “suçlu” pozisyonunda olan bireylerin anlaşılması aktif bireyler olması sağlanabilir.
ÇÖZGEM (Çocuklar için özel gereksinim merkezi) projesinin hayata geçirilmesi ile psikolog istihdamının artırılması gelecek nesillerin daha sağlıklı bir toplum yapısı oluşturması için oldukça mühimdir. Ancak, 2023 ÇÖZGEM raporunda yer alan psikolog görev tanımında “tercihen klinik yüksek lisans veya doktora” ibaresi aslında bakıldığında, istihdam oranı az olan psikoloji alanın lisans eğitim derecesini değersizleştirmektedir. Bunun yanısıra birçok pozisyonun da boş kalmasına neden olmaktadır. Gelecek nesillere yapılan her türlü yatırımın aslında bizi ekonomik birçok kayıptan koruyacağı düşünüldüğünde, ÇÖZGEM projesi için psikolog lisanserleri istihdam edilebilir.
İçişleri Bakanlığına bağlı olan Emniyet Genel Müdürlüklerinde 2021 yılına ait verilerde toplam psikolog sayısı sadece 296’dır. Hem EGM’lere hem de aynı bakanlığa bağlı olan AFAD ve Jandarmalarda daha fazla psikolog bulundurulabilir. Böylece, zor şartlarda çalışan tüm güvenlik güçleri için geri dönüşü olmayan ve birçok yıkıcı unsur barındıran iş travmalarından korunulabilir.
Topralamak gerekirse, toplum ruh sağlığı en az fiziksel sağlık kadar mühim ve aceleye gelemeyecek bir iştir. Bu açıdan bakıldığında, psikoloji mesleğinin birçok diplomasız kişiler ve kurumlar tarafından istismar edilmesi ve uygulanmasının önüne geçilmesi gerekir. Bu tür uygulamalar toplumsal alt yapıda ciddi hasarlar bırkmakta ve ülkemiz için birçok yeni problem doğurma riski taşımaktadır. Ciddi değerlendirme ve devlet gözetiminde olan bir psikolojik destek alteratifinin sunulması bu açıdan önemlidir. Denetlenmeyen özel kurumların zor şartları altında çalışmak zorunda kalan birçok psikoloğun ortak isteği daha çok alternatifin olduğu bir iş döngüsüdür. KPSS’de çok yüksek puanlar almayı gerektiren düşük atama sayıları, mesleğini memleketi için icra etmek isteyen tüm psikologların önündeki en büyük engel haline gelmiştir. Son yılda mezun olan psikologların sadece %2.8’i atanabilmiştir. Atanan psikologların sağlık kadrosundaki oranı ise %1 bile değildir.
Tüm bu veriler ve bilgiler ışığında daha aktif ve verimli bir toplum hayatı için psikolog istihdamının toplum için faydalı olacağı kaçınılmaz bir gerçektir.

Sağlık ve huzurla…