Türkiye-Ukrayna İlişkileri

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra kurulan devletlerden biri de Ukrayna’dır.Türkiye ile Ukrayna’nın Sovyetler Birliği döneminden beri çok eski tarihlere dayanan coğrafi, kültürel, sosyal ve ekonomik dostlukları vardı.16 Aralık 1991 yılında ise Türkiye’nin Ukrayna’nın bağımsızlığını tanıyan ilk ülkelerden biri olması vesilesiyle bu tarihten itibaren iki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler de başlamıştır.Türkiye ile Ukrayna arasında diplomatik ilişkilerin başlamasıyla Ukrayna’nın Kiev şehrinde Türkiye’nin büyükelçiliği ve Odessa şehrinde ise Türkiye’nin konsolosluğu bulunmaktadır.Ukrayna’nın ise Ankara’da büyükelçiliği ve İstanbul’da ise bir konsolosluğu bulunmaktadır.Türkiye ile Ukrayna, diplomatik olarak başlayan ikili ilişkilerini ticari sahada da geliştirmek için, 8 Aralık 1993 yılında resmi gazetede yayımlanan Türkiye Cumhuriyeti ile Ukrayna Arasında Dostluk ve İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır.2017 yılından itibaren de ikili ilişkilerin daha çok geliştirilmesi için iki ülke arasında vize ve pasaport talep edilmemektedir.Sadece çipli kimlik kartları ile geçiş yapılabilmektedir.Ayrıca iki ülke Karadeniz Donanma İşbirliği Görev Grubu ve Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı gibi bölgesel örgütlerde de birlikte yer almaktadır.Türkiye ile Ukrayna arasındaki ilişkilerde Kırım Tatarları’nın da önemli bir rolü bulunmaktadır.2014 yılında Kırım’ın Rusya tarafından ilhak edilmesi sürecinde Türkiye, her iki tarafa da ilk önce itidal çağrısında bulunmuştur.Daha sonra ki süreçte Ukrayna’nın Türkiye’den yardım istemesi üzerine Türkiye, söz konusu sorunun çözümü için girişimlerde bulunmuş ve olumlu sonuçlar da elde edilmiştir.2016 yılında ise Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko ile Türkiye’de bir araya gelen Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan, Kırım sorunu için: “Türkiye, Kırım’ın gayrimeşru ihlakını tanımamıştır, bundan sonra da tanımayacaktır.” ifadelerini kullanmıştır.24 Şubat 2022 yılında başlayan Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırısında Türkiye, sürecin başından beri her iki ülke arasında barışçıl havanın tesis edilebilmesi için yoğun çaba sarfetmiştir.Bu süreçte Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan, 29 Mart 2022’de Ukrayna ve Rusya heyetlerini barışın sağlanması ve bölgede istikrarın yeniden tesis edilmesi için İstanbul’da biraraya getirmiştir ve barışın sağlanması için önemli ilerlemeler sağlanmıştır.Türkiye’nin iki ülke arasında yaşanan müzakerelerdeki liderlik rolü uluslararası alanda da büyük ses getirmiş ve Türkiye’nin uluslararası ilişkilerdeki rolü daha çok artmıştır.Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan sorunun başlangıcından beri Ukrayna limanlarında bekleyen tahıllar hem tedarik problemlerine hem de küresel gıda fiyatlarının yükselmesine neden olmuştu.Bu nedenle 22 Temmuz’da Türkiye’nin ev sahipliğinde Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler arasında Ukrayna’dan tahıl ve gıda maddelerinin güvenli sevk edilmesini sağlayacak Tahıl Koridoru Anlaşması imzalanmıştır.Türkiye’nin ev sahipliğinde bu anlaşmanın imzalanması nedeniyle birçok ülkeden Türkiye’ye tebrik ve teşekkür mesajları gönderilmiştir.Bu kapsamda Amerika Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Tahıl Koridoru Anlaşması için’ “Birleşmiş Milletler, Türkiye Cumhuriyeti, Ukrayna ve Rusya, Ukrayna’nın Karadeniz üzerinden ihracatını sürdürmek ve dünyanın her yerinde ihtiyacı olanlara milyonlarca ton Ukrayna tahılı ulaştırmak için bir plan taahhüdünde bulundu. ABD bu anlaşmayı memnuniyetle karşılıyor ve BM Genel Sekreteri Guterres ile Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı bu müzakerelere arabuluculuk yapma konusundaki kararlı diplomatik çabalarından dolayı takdir ediyor.” ifadelerini kullandı.Fransa Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, Fransa’nın, Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden ihracatını güvence altına almayı amaçlayan ve Birleşmiş Milletler himayesinde imzalanan anlaşmayı takdir ettiği belirtildi.İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde, Twitter hesabı üzerinden yaptığı açıklamada, ülkesinin, Rusya nedeniyle Ukrayna’da aylardır mahsur kalan tahılın ihracatına ilişkin anlaşmayı memnuniyetle karşıladığını aktararak, “Küresel gıda krizini hafifletme çabalarınız için Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a teşekkür ederiz.” ifadesini kullandı.Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in ofisinden yapılan açıklamada, Avrupa Birliği’nin Birleşmiş Milletler’in çabalarını desteklediği bildirilerek, “Türkiye’yi bu anlaşmaya aracılık etme ve uygulanmasını desteklemedeki önemli rolünden dolayı takdir ediyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.Bunun gibi dünyanın hemen hemen her ülkesinden Türkiye’nin uluslararası alandaki diplomatik liderlik rolünü ifade eden tebrik ve teşekkür mesajları gönderilmiştir.Türkiye, bu rolüyle uluslararası alanda her zaman barışçıl ve çözüm taraftarı olduğunu göstermiştir.Bu vesileyle Türkiye ve Ukrayna ilişkilerinin daha çok geliştirilmesini ve Rusya-Ukrayna arasındaki sorunların çözülerek barışın ve çözümün yeniden tesis edilmesini temenni ederim.

Diyaeddin ULUCAN