Zafer veya hiç!..

Bay Putin’in de okuması dileklerimle… ^[1]

Savaşlar (harpler, kıtaller) tarih boyunca oldu ve kıyamete kadar da devam edecek… Pekâlâ nedir savaş? Kimine göre siyasetin devamı, kimine göre iki kişinin hırlaşması gibi bir kavga…

Fark yalnızca kemiyyetlerde. Âdem’in (a.s) iki oğlu Habil ve Kabil’den bu yana bitmeyen, kıyamete dek bitmeyecek kavga!..

İşte bütün mesele…

− Kavga ne zaman biter? − Yorgan gidince.

− Yorgan mı yàni bütün cenklerin hedefi?

Elbette hayır. Çoğu pespaye servet ü sâman pek azı ise, a’lî bir gaye içindir. Ecdadımızın ilânihâye sürdürme azminde oldukları, lâkin inkıtâya uğrayan i‘lâ-yi kelimetullah dâvası gibi.

93 Harbi olarak meşhur, 1878 Rus-Osmanlı Savaşı’nın; ünlü tiyatro eseri «Eşber»’in telifinde; şair, oyun yazarı ve diplomat Abdülhak Hamid Tarhan’a ilham kaynağı olduğu söylenir.

Ruslar bugün de aynı vahşetle Ukrayna’ya saldırıyor. Hedef ne? Bay Putin’in bir i‘lâ-yi kelimetullah dâvası olamayacağına göre geriye servet ü sâman dâvası kalır. Putin Rusyası’nın bu mánâda Çarlık Rusya’sından farkı yok.

Atlantik ötesindeki Amerika da aynı, hattâ daha kötü. Yaptıklarının, sair küçük devletlerin servet ü sâman dâvalarından farkı, cüsseleri iri olduğu için bunlara «emperyalist» denilmesinden ibâret.

«Eşber» hakkında müellifinin (Abdülhak Hamid Tarhan’ın) notu şöyle: “«Eşber»’e neşr olunduğu seneden bu zamana kadar halkımız bir an lâkayd kalamadı. Mübdi’ine karşı, makabir-i mâziden yükselen sadâ-yı hayret ü tehevvür, çok sürmemiş, en büyük üdebâdan, mektep rahlelerinde bedâyi ile istinâs etmeğe çalışan müste’idân-ı şübbâna kadar, hemen herkes bu güzel eseri, müheyyiç parçalarını ezberleyecek kadar, kerrât ile okumuş ve okumuştur.” (Tarhan, 1922: 164)

Fakir Türkçeye tercümesi, “«Eşber»’e yayınlandığı seneden bugüne halkımız ilgisiz kalamadı. Yepyeni bir eser olarak ortaya çıkarıldığı için köhne kafalardan öfke şaşkınlığının sadâsı yükselmiş, (fakat bu) çok sürmemiştir. Zamanın en büyük edebiyatçılardan, okul sıralarında güzel sanatlara alışmaya çalışan yetenekli gençlere kadar, hemen herkes bu eserin heyecanlı kısımlarını ezberleyecek kadar defalarca okumuştur.”

Tamamının okunmasını tavsiye ederim. Yine de mümkün olduğu kadar kısa bir hulâsa vermeliyim:

Makedonya Hükümdarı İskender’le, (Hindistan-Pencap’ta) Melik Eşber’in mücadelesini ele alan eser, vatan savunması ile cihangirlik arasında savaşın yok yere insanları nasıl helâk ettiği mesajını verir.

İskender malûm, cihangir. Pencap’a da gözünü dikmiştir. Keşmir Meliki Eşber, “Zelenski gibi” ülkesinin cirmine bakmaz, teslimiyeti reddeder. Kız kardeşi Sumru, nişanlısı İskender ile ağabeyi Eşber arasında kalır.

Savaşın Eşber’in yenilgisiyle sonuçlanacağı kesindir. İskender’e (emperyalist Putin’e) savaştan vazgeçmesi için yalvarılsa da, dünyanın tamamını isteyen İskender, Zelenski’nin pardon Eşber’in yenilgiyi kabul edip vatanını Rusya’ya yine pardon İskender’e tesliminde kararlıdır…

İskender’i ikna edemeyen Sumru, ağabeyi Eşber’e de yalvarır, göz göre göre öleceğini, önemli olanın vatan değil kendileri olduğunu ve nihayet İskender’le nişanlandıklarını, savaşırlarsa onun yanında yer alacağını söyler.

Fena halde öfkelenen Eşber, kardeşi Sumru’yu öldürür ve hattâ cesedini kalenin burcuna asar!. Savaş sonunda İskender galip gelir ve esiri Eşber’in kahramanlığını takdir ederek zincirlerini çözdürür kılıcını iade eder.

Eşber kılıcını alır almaz intihar eder. Kahrolan İskender, savaş meydanında yanmış, yıkılmış yerlere, Eşber, Sumru ve diğerlerinin nâşlarına bakarak Aristo’ya seslenir, “nedir bu hal, anlat!”

Aristo’nun cevabı eserin son cümlesidir: Zafer veya hiç!.. 16.03.2022

—————————————————
^[1] Acaba Rusça’ya çeviren bir okurumuz çıkar mı? Böyle olursa kendisine mektupla da göndeeceğim.