Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve Türkiye’nin Katkıları

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, 1970’li yılların başında Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı adıyla kurulup Soğuk Savaş koşullarındaki Avrupa’nın ayrışmasına son verilmesi, istikrar ve güvenliğin sağlanması ve dahil olan devletler içinde bu amaca yönelik ilişkilerin ve işbirliğinin arttırılması ve güvenliğin üç boyutu olan siyasi-askeri, ekonomi-çevre ve insani yönden ilkelerin geliştirilmesi amacıyla Soğuk Savaş’taki iki kutup arasında çok yönlü bir müzakere ve siyasi diyalog forumu olarak kurulan bir teşkilattır.1970’li yıllarda Avrupa’da yayılmaya başlayan yumuşama döneminde Batı Bloğu’nun ‘karşılıklı ve dengeli kuvvet’ müzakerelerine başlama önerisi Doğu Bloğu tarafından kabul edilerek 1973 yılında Helsinki’deki görüşmeler neticesinde Helsinki Nihai Senedi’nin 33 Avrupa ülkesi, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere 35 ülke tarafından 1975 yılında imzalanmasıyla Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı’nın kurulma süreci başlamıştır.Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı’nın Soğuk Savaş’ın sona ermesine kadar geçen faaliyetleri ağırlıklı olarak başlangıçta beyan ettiğim güvenliğin üç boyutu arasından siyasi-askeri boyutta odaklanmıştır.1990’ların başında Sovyetler Birliği’nin dağılması ve siyasi kamplaşmaların sona ermesiyle Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı, kuruluş amacını bir ölçüde yitirmiştir.Soğuk Savaş sonrası dönemde 1990 yılında hazırlanan Paris Şartı’yla Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı’nın kurumsallaşma ihtiyacının ortaya çıktığına karar verilmiş ve 1994 yılındaki Budapeşte Zirvesi’yle Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı, uluslararası bir teşkilata dönüşerek Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı adını almıştır.Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, hukuki bağlayıcılığı bulunan bir belgeye dayanmayıp teşkilatta alınan kararlar oydaşmayla alınmaktadır.Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı kapsamında katılımcı ülkelere destek sunmak amacıyla birçok kurum kurulmuştur.Bu noktada 1991 yılında da AGİT Parlamenterler Asamblesi kurulmuş olup ülkemiz de TBMM’de oluşturulan AGİT PA Türk Grubu aracılığıyla AGİTPA çalışmalarına katılım sağlamaktadır.Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı;Arnavutluk, Andorra, Avusturya, Azerbaycan, Belarus, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Kanada, Hırvatistan, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Ermenistan, Estonya, Finlandiya, Fransa, Gürcistan, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İrlanda, İtalya, Kazakistan, Kırgızistan, Letonya, Lihtenştayn, Litvanya, Lüksemburg, Makedonya, Malta, Moldova, Monako, Karadağ, Moğolistan, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, San Marino, Sırbistan, İspanya, Slovakya, Slovenya, İsveç, İsviçre, Tacikistan, Türkiye, Türkmenistan, Ukrayna, İngiltere, ABD, Özbekistan ve Vatikan olmak üzere 57 üye ülkeden oluşmaktadır.Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’na üye ülkelerin toplam nüfusu 2018 yılındaki tahmini verilere göre 1 milyar 276 milyon 751 bin 497 kişidir.2018 yılındaki tahmini verilere göre AGİT’in nominal GSYİH’sı ise kişi başına 35 bin ABD Doları’dır.Türkiye’nin Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’na katkılarını ele alacak olursak;Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın kurucu üyeleri arasında yer alan Türkiye, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın tüm boyutlarında yani siyasi-askeri, ekonomi-çevre ve insani boyut alanlarında aktif, kararlı ve yapıcı bir tutum sergilemektedir.Bu kapsamda Türkiye;polis faaliyetleri, sınır güvenliği ve yönetimi, terörizm, ekonomi ve çevre konuları, göç ve entegrasyon, hoşgörüsüzlük ve ayrımcılıkla mücadele ve insan ticaretiyle mücadele gibi noktalarda Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı çalışmalarına katkıda bulunmaktadır.Bu çerçevede ülkemiz, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın güçlendirilmesi ve etkinliğinin arttırılması çabalarını desteklemekte ve aktif bir şekilde katkı sağlamaktadır.1999 yılında ülkemiz ev sahipliğinde gerçekleştirilen AGİT Zirvesi’nde Avrupa Güvenlik Şartı yani İstanbul Şartı imzalanarak 21. yüzyılda Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı bölgesinin barış, güvenlik ve istikrarının teminat altına alınabilmesi için gereken ilke ve yöntemler tespit edilmiştir.Ayrıca İstanbul Şartı’nda Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı için çeşitli mekanizmalar da geliştirilmiştir.Ülkemiz, teşkilatın AGİT coğrafyasındaki tüm ihtilafların(Yükarı Abhazya, Osetya, Ukrayna vs.) çözümüne etkin ve aktif katkı sağlamasını desteklemektedir.Bu vesileyle gerek Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın gerekse diğer kuruluşların bölgesel ve uluslararası alandaki sorunlara çözüm odaklı bir şekilde katkı sağlamalarını temenni ederim.