ANADOLU'DA AHLAK, EMEK VE DÜZENİN KODLARI: AHİLİK
Ahiler ve Ahilik Teşkilatı hem Türk tarihinin hem de Anadolu'nun sosyal ve ekonomik yapısının şekillenmesinde çok önemli bir yere sahiptir. Hem esnaf dayanışması hem ahlaki eğitim hem de toplum düzeni açısından derin bir kültürel miras bırakmıştır.
Ahilik, 13. yüzyılda Anadolu’da gelişmiş hem mesleki hem ahlaki eğitim veren, esnaf ve sanatkârlar örgütüdür. ‘Ahi’ kelimesi Arapça ‘kardeşim’ anlamına gelir. Aynı zamanda Türkçe’de ‘akı’ yani ‘eli açık, cömert’ kavramıyla da bütünleşmiştir.
Ahi Evran-ı Veli (asıl adı Nasirüddin Mahmud)
Kuruluş amacı İyi insan yetiştirmek, meslek erbabını ahlakla donatmak ve toplumun düzenini sağlamak.
Ahilik teşkilatı, hiyerarşik bir yapıya sahiptir.
Yiğitbaş Meslek grubunun başı, Kalfalar ve çıraklar Ustaların gözetiminde yetişir, Ahi Baba Manevi liderdir, genellikle Ahi Evran’ın temsilidir.
Ahilik, Lonca Teşkilatı'nın da temellerini oluşturur. Her esnaf, kendi meslek grubunda ahlak, kalite ve disiplin içinde üretim yapmakla yükümlüdür.
Ahiliğin temel kuralları hem bireysel ahlaka hem toplumsal düzene yöneliktir.
Doğruluk, dürüstlük, helal kazanç, Yalan söylememek, hile yapmamak, Muhtaçlara yardım etmek, Kendi malını değil, halkın huzurunu gözetmek, Elin açık, sofran açık, kapın açık olacak.
Bu ilkeler, günümüz ticaret ve ahlak anlayışına bile örnek teşkil edecek niteliktedir.
Ahilik, sadece mesleki ustalık değil, insan-ı kâmil yani ahlaken olgun birey yetiştirmeyi hedeflemiştir. Ahilikte eğitim, Teorik (manevi) Ahlaki eğitim, tasavvuf bilgisi, Pratik (mesleki) Ustalık, el becerisi, üretim disiplini, Usta olmak isteyen biri, yıllarca eğitim görür, sınavlardan geçer ve ancak şed kuşanma töreni ile resmen usta kabul edilirdi.
Kadınların Rolü Bacıyan-ı Rum, Ahilik sadece erkeklerle sınırlı değildi. Anadolu’da Bacıyan-ı Rum adında kadınlara özgü bir teşkilat da vardı.
Kadınlar da üretime, eğitime, sosyal yaşama katılırdı. Bu teşkilat, kadınların ahlaki ve mesleki yönden gelişimini sağlardı.
Ahilik, sosyal yardımlaşmayı ve halkla iç içe olmayı esas alırdı. Fakir halka yardım edilir, fiyatlar denetlenir, kalitesiz üretim yapan cezalandırılırdı. Bu yönüyle bir nevi sivil denetim mekanizması dır.
Fiyat denetimi, Kalite kontrolü, Mesleki dayanışma
Bugünkü esnaf odaları, meslek birlikleri, ticaret odaları, Ahilik teşkilatının modern yansımalarıdır.
Ahilik kültürü, Ahilik Haftası (her yıl Eylül ayında) ile yaşatılmaktadır. Günümüzde esnafın hâlâ ahilik anlayışına göre dürüst olması beklenir. Sadece Bir Meslek Kurumu Değil, Bir Medeniyet Anlayışı,
Ahilik, Anadolu’nun hem ekonomik hem ahlaki hem de sosyal adalet yapısını asırlarca ayakta tutmuş önemli bir sistemdir. Günümüzde ticaretin sadece kazanç değil, insanî değerler ekseninde yapılması gerektiğini hatırlatan güçlü bir mirastır.
