Ankara Trafik Krizinin Çözüm Önerileri

ANKARA TRAFİK KRİZİNİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

ANKARA’DA KENT İÇİ ULAŞIM SORUNU VE GELECEĞE YÖNELİK

BÜTÜNCÜL ÇÖZÜM MODELİ METRO, TRAMVAY, ÜSTTEN GİDEN HATLAR VE

GELECEK TEKNOLOJİLERİ ÇALIŞMALARI

Aydın BENLİ

Ankara’da kent içi ulaşım, hızlı nüfus artışı, araç sahipliğindeki yükselme, imar yoğunluğu

baskıları, yetersiz toplu taşıma altyapısı ve kentsel kültür eksikliği nedeniyle sürdürülebilirliğini

kaybetme noktasına gelmiştir. Yeni yol yapımının tek başına çözüm üretmediği, toplu taşımayı

ücretsiz yapmanın ise hâlihazırda kapasite sınırında çalışan metro ve otobüs sistemlerini

kilitleyeceği açıktır. Bu çalışma, Ankara için çok merkezli, çok modlu, ileri teknolojileri

gözeten ve geleceğe uyumlu bir ulaşım politikası modeli sunmaktadır.

1. Başlangıç

Ankara, 1980’li yıllardan itibaren yoğun göç almış, kent sınırları ve nüfusu planlananın

üzerinde genişlemiştir. Bu genişleme, ulaşım altyapısının doğal kapasitesini aşarak trafik

sıkışıklığını yapısal bir sorun hâline getirmiştir. Sorunun kaynağı, yalnızca yol eksikliği değil,

plansız büyüme, imar yoğunluğu artışları, yetersiz toplu taşıma, yanlış merkezîleşme ve

toplumsal davranış sorunlarının kesişmesidir.

2. Nüfus Artışı, Araç Sahipliği ve Ulaşım Talebinin Değişimi

Ekonomik büyüme ve bireysel gelir artışıyla birlikte araç sahipliği her yıl artmakta, ancak yollar

ve otoparklar aynı hızda büyümemektedir. Sanayi ve lojistik faaliyetlerinin yaygınlaşması da

trafiğe ek yük getirmektedir.

Bu çerçevede Ankara’nın sorunu, “yolların yetersizliği” değil, talebin geometrik artışı ile

kapasitenin doğrusal artışı arasındaki uyumsuzluktur.

3. İmar Yoğunluğu Artışlarının Trafiğe Etkisi

Kent planları belirli bir nüfus projeksiyonuna göre yapılmasına rağmen, bu planlar rant

baskısıyla sürekli değiştirilmiş; kat yükseklikleri artırılmış, ticaret alanları genişletilmiş, konut

yoğunluğu büyütülmüştür. Sonuçta:

 Nüfus artmış,

 Konut ve işyeri sayısı yükselmiş,

 Araç sahipliği katlanmış,

2ANKARA TRAFİK KRİZİNİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

 Yapılaşma trafik yükünü karşılayamaz hâle gelmiştir.

Bu baskılar, altyapı yenilenmeden yapılan yoğunluk artışının şehre bir tür mimari ve ulaşım

darbesi olduğunu göstermektedir.

4. Otopark Yetersizliği ve Yol Kapasitesinin Kaybı

Birçok sokak ve cadde, otopark yetersizliği nedeniyle fiilen park yerine dönüşmüş, şeritlerin

üçte biri veya yarısı park eden araçlarca işgal edilmiştir.

Bu durum:

 Trafik akışını düşürmekte,

 Acil durum araçlarını geciktirmekte,

 Mahalle içlerinde güvenliği azaltmakta,

 Ana arterlerde tıkanmayı hızlandırmaktadır.

Çözüm için:

 Ev ve işyeri önündeki parkların ücretlendirilmesi,

 Belediyelerin kamulaştırma yoluyla çok katlı otoparklar üretmesi,

 Yol kenarı park yapmayı azaltacak bölgesel otopark yönetimi

Zorunludur.

5. Toplu Taşıma Kapasitesi ve Ücretsiz Ulaşım Yanılgısı

Mevcut metro ve otobüs hatları mesai ve okul saatlerinde tam kapasitenin dahi üzerinde yolcu

taşımaktadır.

Bu nedenle:

Toplu taşımayı ücretsiz yapmak, taşıt trafiğini azalttığı kadar insan trafiğini kilitleyebilir.

Sistem kapasitesini artırmadan ücretsiz ulaşım uygulaması teknik olarak sürdürülebilir değildir.

Ücretsiz ulaşım bir hedeftir ancak altyapı tamamlandıktan sonra mümkün olan son aşamadır.

6. Yeni Metro Hatları - Ankara’nın Ulaşım Omurgasının Yeniden İnşası

Ankara’nın gelecekteki ulaşım modelinin belkemiğini, yeni metro hatlarının oluşturması

gerekmektedir. Aşağıdaki ana hatların yapılması zorunludur:

6.1. Çubuk – Pursaklar – Keçiören – Kızılay – Gölbaşı Hattı

Kuzeyde hızla büyüyen Çubuk ve Pursaklar’ın merkeze güçlü entegrasyonu sağlanmalıdır.

3ANKARA TRAFİK KRİZİNİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

6.2. Mamak – Siteler – Ulus – Batıkent – Sincan – Temelli Hattı

Doğu–batı eksenini tamamlayan, kenti geleceğin genişleme alanlarına bağlayan stratejik bir

hat.

6.3. Mustafa Kemal – Söğütözü – AŞTİ – ODTÜ – İncek – Gölbaşı Hattı

Yeni merkezlerin bulunduğu bölgeleri birbirine bağlayan yüksek faydalı bir güzergâh.

6.4. Etimesgut – Eryaman – OSB – Yenikent Hattı

Sanayi, lojistik ve konut bölgelerini entegre eden kritik ulaşım aksı.

Bu hatlar Ankara'yı tek merkezli yapıdan kurtararak çok çekirdekli bir şehir modeline

taşıyacaktır.

7. Tramvay Sistemiyle Enerji Dostu Kent İçi Ulaşım

Tramvay hatları hem enerji verimliliği hem de trafik rahatlatma bakımından stratejik öneme

sahiptir. Özellikle mahalle içi ve kısa mesafe ulaşımda:

 Üniversite bölgeleri,

 Kamu kampüsleri,

 Hastane koridorları,

 Yoğun yaşam alanları

Tramvay ile desteklenmelidir.

8. Monoray ve Üstten Giden Hatlar: Japonya Modeli

Tokyo ve Osaka’da uygulanan üstten giden metro (monoray) sistemi Ankara’nın geniş

bulvarlarında uygulanabilir.

Bu sistem:

 Kamulaştırma maliyetini düşürür,

 Inşaat süresini hızlandırır,

 Yer seviyesindeki trafiği etkilemez.

Eskişehir Yolu, Konya Yolu, İstanbul Yolu gibi akslar bu model için uygundur.

4ANKARA TRAFİK KRİZİNİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

9. Geleceğin Teknolojileri: Drone Taksiler ve Hava Koridorları

Dünya 2035–2045 arasında drone taksi taşımacılığına hazırlanırken Ankara da şimdiden:

 Vertiport noktaları,

 Hava koridorları,

 İniş-kalkış güvenlik protokolleri,

 Batarya ve enerji altyapısı,

 Acil iniş noktaları

Planlamalıdır.

Bu hazırlık gelecekte Ankara’yı teknolojiye uyumlu bir şehir yapacaktır.

10. Lastik Tekerlekli Ulaşım Sistemlerinin Yenilenmesi

Otobüsler, troleybüsler ve diğer lastik tekerlekli sistemler tamamen elektrikli hâle getirilmeli;

taksiler modernleştirilmeli, Uber benzeri sistemler hukuki çerçeveye alınmalıdır.

Minibüs durakları yeniden düzenlenerek şehir içi mikro mobilite desteklenmelidir.

11. Şehir Merkezinin Sivil Araç Trafiğine Kapatılması

Metro, tramvay ve monoray ağları tamamlandıktan sonra:

 Kızılay,

 Sıhhiye,

 Ulus,

 Bakanlıklar,

 Büyük kampüs ve kamu alanları

 Araçsız bölgeye dönüştürülebilir.

Şehir merkezinde yalnızca:

 Toplu taşıma,

 Bisiklet,

 Elektrikli scooter,

 Yaya ulaşımı

Olmalıdır.

5ANKARA TRAFİK KRİZİNİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

12. Son Aşama: Ulaşımın Ücretsiz Olması

Tüm bu yatırımlar tamamlandıktan sonra ulaşımın ücretsiz olması hem mali olarak

karşılanabilir hem de sistemin tıkanmasına neden olmaz.

Ücretsiz ulaşım, bütün altyapı kurulmadan asla uygulanmaması gereken, ancak nihai hedef

olarak değerli bir politikadır.

Ankara’nın trafik sorunu tek bir araçla çözülebilecek bir sorun değildir. Gelecek 30 yıl için

yapılması gereken, çok merkezli, çok modlu, teknolojik, sürdürülebilir ve bilimsel temelli bir

ulaşım vizyonu oluşturmaktır.

Bu vizyonun temel taşları:

 Yeni metro hatları

 Tramvay ağları

 Üstten giden monoray sistemleri

 Drone taşımacılığına hazırlık

 Elektrikli lastik tekerlekli filo

 Geniş otopark kapasitesi

 Araçsız şehir merkezi

 En son aşamada ücretsiz toplu taşıma

Bu bütünleşik yaklaşım uygulanmadan Ankara trafiğinin köklü biçimde çözülmesi mümkün

değildir.

13. Ankara’nın Taşra Köyleri ve Gelişmeyen İlçelerinde Ulaşımın Yeniden Kurgulanması

Ankara’nın merkez ilçelerinde yaşanan trafik yoğunluğu surun olmuşken, kentin çeperindeki

taşra köyleri ve gelişme eğilimi zayıf ilçelerindeki ulaşım sorunu çoğu zaman görünmez bir

başlık olarak kalmaktadır. Oysa bu bölgeler, başkentin mekânsal bütünlüğü ve sosyal eşitliği

açısından kritik öneme sahiptir. Bugün birçok köyden ve uzak ilçeden merkeze erişim ciddi

güçlükler barındırmaktadır. Mevcut toplu taşıma hatları hem yetersiz hem de düzensizdir ve

hatta yoktur, bu nedenle köy–ilçe–kent merkezi arasında fonksiyonel bir entegrasyon

sağlanamamaktadır.

 Köy–ilçe–merkez arasındaki bağlantıları sağlamak için ring otobüs hatları

zorunluluktur.

 Köy yolları: genişletilmeli, asfalt kalitesi artırılmalı, kaldırımlar ve aydınlatma

yapılmalıdır.

 Taşradaki ulaşım, eğitim ve sağlık hizmetlerine eşit erişimin temelidir.

6ANKARA TRAFİK KRİZİNİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Bu bağlamda, taşra yerleşimlerinde ring otobüs hatlarının oluşturulması, ulaşımın kademeli bir

yapıya kavuşturulması için zorunludur. Köyden ilçeye, ilçeden ana toplu taşıma merkezlerine

kesintisiz erişimi sağlayacak bu sistem hem erişilebilirliği artıracak hem de merkeze yönelen

yoğun bireysel araç kullanımını azaltacaktır.

Ulaşımın sorunlu olması yalnızca bireylerin hareket özgürlüğünü sınırlamakla kalmamakta,

aynı zamanda eğitim, sağlık, kamu hizmetlerine erişim gibi temel sosyal haklarda da eşitsizlik

üretmektedir. Pek çok köyde yol kalitesinin düşük olması, kaldırımların bulunmaması, toplu

taşıma duraklarının yetersizliği ve olmaması, aydınlatma eksikliği hem güvenlik hem konfor

açısından ciddi sorunlar doğurmaktadır. Bir başkent için bu durum sürdürülebilir değildir; zira

başkent, yalnızca yönetim merkezi değil, tüm ülke için bir model kent niteliği taşımaktadır.

Ankara’nın geleceğe dönük vizyonu, mekânsal gelişimini yalnızca Çankaya, Yenimahalle,

Keçiören veya Etimesgut gibi merkezî ilçelere odaklayarak sürdüremez. Haymana, Bala,

Çubuk, Ayaş gibi ilçelerin ve bu ilçelere bağlı köylerin geri planda kalmasına müsaade etmek,

kentsel gelişimin bütüncül karakteriyle bağdaşmamaktadır. Başkent, yalnızca merkez

akslarında değil, tüm coğrafi alanı boyunca dengeli bir kalkınmayı hedeflemelidir.

Dolayısıyla Ankara şehirleşme politikalarında, taşra yerleşimleri için ulaşım altyapısının

güçlendirilmesi; yolların iyileştirilmesi, toplu taşıma sistemlerinin entegrasyonu, erişimin

düzenli ve güvenli hâle getirilmesi zorunluluktur. Ancak bu şekilde Ankara, yalnızca metropol

merkezleriyle değil, köyleri ve kırsal hinterlandı ile birlikte bir vizyon şehir kimliğine

kavuşabilecektir. Haymana’nın Şerefligökgözü Mahallesi Pilot mahalle seçilmedir. Bu sistem

bütün Ankara’ya yayılmalıdır.

14. Kamu Kurumlarının Merkez Dışındaki İlçelere Dağıtılması

Ankara’nın merkezinde (özellikle Kızılay, Ulus ve Çankaya aksında) yoğunlaşmış olan kamu

kurumları, nüfus ve trafik baskısının en önemli kaynaklarından biridir.

Bu nedenle bazı bakanlık birimleri, kamu hizmet binaları, genel müdürlükler ve bağlı

kurumların Etimesgut, Sincan, Mamak, Gölbaşı, Yenimahalle, Pursaklar, Çubuk gibi ilçelere

planlı bir şekilde dağıtılması gerekmektedir.

Bu uygulama, yalnızca merkezdeki trafik yükünü azaltmakla kalmayacak; aynı zamanda ikinci

ve üçüncü kentsel merkezlerin gelişmesini hızlandırarak şehri çok merkezli bir yapıya

kavuşturacaktır.

Kamu kurumlarının dağınık ve dengeli yerleşimi, toplu konut alanları ve ticari bölgelerle

entegrasyon sağlayarak insan akışını kontrol edilebilir bir düzeye çeker.

7ANKARA TRAFİK KRİZİNİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Böylece hem merkezde yığılma azalır hem de dış ilçelerde ekonomik ve sosyal canlanma

sağlanır.

15. Ankara Çayı’nın Kızılırmak Suyu ile Beslenerek Ekolojik Restorasyonu ve Suyolu

Ulaşımında Kullanılması

Ankara Çayı, Ankara’nın tarihsel gelişiminde önemli bir doğal morfolojik unsur olmasına

rağmen, kentleşme baskısı, kanalizasyon deşarjları, tarımsal kirlilik ve yapay müdahaleler

nedeniyle ekolojik fonksiyonlarını büyük ölçüde kaybetmiştir. Günümüzde çay hem su kalitesi

hem de debi yetersizliği açısından kent ekosistemine katkı sağlayamayan, hatta yer yer çevresel

risk oluşturan bir yapıdadır. Bu nedenle, Ankara Çayı’nın entegre su yönetimi stratejisi

kapsamında yeniden ele alınması gerekmektedir.

Bu bağlamda, Kızılırmak’tan kontrollü ve belirli debi protokollerine bağlı olarak su aktarılması,

çayın yıl boyunca sürdürülebilir akış rejimine kavuşturulması açısından uygulanabilir bir

yöntemdir. Bu yöntem, DSİ’nin hidrolik modellemeleri, taşkın frekans analizleri, su bütçesi

hesaplamaları ve su kalitesi senaryoları çerçevesinde planlanmalıdır. Kızılırmak suyunun

Ankara Çayı’na yönlendirilmesi, yalnızca debinin artırılması değil, aynı zamanda ekosistem

rehabilitasyonu, kıyı düzenlemeleri ve hidrolojik süreklilik için bir fırsat sunmaktadır.

Debinin kontrol altına alınması ve su kalitesinin iyileştirilmesinin ardından, Ankara Çayı’nın

belirli kesimlerinde düşük hızlı su taşımacılığı uygulanabilir hâle gelecektir. Kayık, gondol ve

hafif su taşıma araçlarıyla gerçekleştirilecek bu sistem:

 Rekreasyon odaklı kent içi ulaşımı çeşitlendirecek,

 Turizm potansiyelini artıracak,

 Çevresindeki yaya odaklı kamusal alanları güçlendirecek,

 Su yüzeylerinin aktif kullanımıyla kent kimliğine yeni bir katman ekleyecektir.

Ancak bu tür bir su ulaşım sisteminin sürdürülebilir olması için aşağıdaki teknik ve yönetsel

kriterlerin sağlanması zorunludur:

1. Hidrolik ve hidrolojik stabilite: Mevsimsel değişimlerde debi yönetiminin güvenli

biçimde sürdürülmesi.

2. Ekolojik restorasyon: Flora ve fauna için uygun yaşam koşullarının yeniden

oluşturulması, biyolojik izleme yapılması.

3. Su kalitesi yönetimi: Arıtma tesislerinin kapasite artışı, kirlilik kaynaklarının

engellenmesi, düzenli analizler.

8ANKARA TRAFİK KRİZİNİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

4. Kıyı koruma ve peyzaj düzenlemeleri: Erozyon kontrolü, yaya yolları, yeşil bantlar ve

güvenli kıyı tasarımları.

5. Taşkın yönetimi: Taşkın senaryoları, acil durum planları ve taşkın koruma yapılarının

güncellenmesi.

6. Ulaşım entegrasyonu: Su ulaşım hatlarının kara ve raylı sistemlerle uyumlu aktarma

noktaları oluşturması.

Bu çerçevede Ankara Çayı’nın yeniden canlandırılması, yalnızca estetik bir peyzaj projesi

değil, hidrolojik, çevresel, ekonomik ve ulaşım boyutlarını içeren bütüncül bir kentsel dönüşüm

uygulamasıdır. Başkentin gelecek vizyonu açısından, Ankara Çayı’nın ekolojik ve fonksiyonel

olarak yeniden kazandırılması, kentin sürdürülebilirlik hedefleriyle uyumlu stratejik bir

adımdır.

Bu çalışma, Ankara’da kent içi trafik ve ulaşım sorunlarının çözümüne yönelik olarak

hazırlanmış, kapsamlı ve bütüncül bir değerlendirme niteliği taşımaktadır. Mevcut durum

analizleri, nüfus artışı, araç sahipliği, imar yoğunluğu, altyapı yetersizlikleri ve toplu taşıma

kapasite sınırları dikkate alınarak yapılmıştır.

Çalışmada önerilen çözümler, sadece yol veya toplu taşıma yatırımlarıyla sınırlı kalmayıp;

metro ve tramvay hatları, üstten giden monoray sistemleri, taşra ve köy ring otobüsleri, kamu

kurumlarının merkez dışına dağıtılması, bisiklet ve yaya öncelikli ulaşım, elektrikli araç

sistemleri, akıllı otopark yönetimi ve Ankara Çayı’nın ekolojik ve ulaşım amaçlı

değerlendirilmesi gibi çok boyutlu stratejiler içermektedir.

Bu yaklaşım, Ankara’nın mevcut ve gelecekteki trafik yükünü hafifletmek, şehir içi

hareketliliği artırmak, çevresel sürdürülebilirliği sağlamak ve kent sakinlerinin yaşam kalitesini

yükseltmek amacıyla geliştirilmiş bilimsel ve stratejik bir rehber olarak değerlendirilebilir.

www.aydinbenli.com.tr.

İnstagram: yazar_aydinbenli

Aydın Benli

Siyaset Bilimci Araştırmacı yaza