Zengezur: Bir Yol Değil, Bir Dönüşüm Çizgisi
Zengezur: Bir Yol Değil, Bir Dönüşüm Çizgisi
Merhaba,
2020 Dağlık Karabağ Savaşı sonrasında imzalanan üçlü bildiriyle gündeme gelen Zengezur Koridoru, haritada sadece basit bir kara yolu bağlantısı gibi görünse de, taşıdığı stratejik anlam çok daha derin. Bu hat, yalnızca Azerbaycan’ı Nahçıvan’a bağlamıyor; aynı zamanda bölgesel dengeleri sarsabilecek, küresel güç ilişkilerini etkileyebilecek bir jeopolitik dönüşümün de anahtarı konumunda.
Koridorun Ötesi: Coğrafi Bir Yol Değil, Jeopolitik Bir Dönüşüm
Zengezur, görünürde sadece bir kara yolu hattı gibi dursa da; Çin’in Kuşak-Yol Girişimi’ne karşı bir "Orta Koridor" alternatifi olma potansiyeli ile uluslararası güç denkleminde yeni hesapları tetikliyor. Bu bağlamda Zengezur, sadece bölgesel değil, küresel ticaret ve ulaşım dengelerini etkileyebilecek bir güzergahtır.
Burada dikkat çeken en kritik gelişme ise şudur: Koridor, Ermenistan topraklarında yer aldığı için, Ermenistan tarafından ABD’ye kiralanacak iddiası gündeme geldi. Bu durum, koridorun kontrolünü sadece Erivan’ın değil, doğrudan Washington’un eline vermekte. Dolayısıyla, Türkiye, Rusya ve İran gibi bölgesel aktörlerin doğrudan müdahalesi hem siyasi hem de hukuki düzlemde sınırlandırılmış oldu.
Bu stratejik hamle, Zengezur’u bir ulaşım hattından çıkarıp, büyük güçlerin doğrudan rekabet ettiği bir jeopolitik koz haline getiriyor.
Zengezur Koridoru ve Jeopolitik Mücadele
ABD’ye kiralanmış iddiası, koridorun bölgesel sınırların ötesinde bir önem taşımasına neden oldu. Projeye dair şeffaflık eksikliği ve artan spekülasyonlar, İran ve Rusya'nın bölgeye doğrudan müdahil olmasını zorlaştırmakta, aynı zamanda Batı'nın bölgedeki görünürlüğünü artırmaktadır.
Bu, sadece bir kara yolunun değil, aynı zamanda jeopolitik egemenlik haritasının da yeniden çizildiği anlamına geliyor.
Ermeni Diasporası: Anlatıdan Stratejiye Kayış
ABD, Fransa ve Kanada gibi ülkelerde güçlü lobilere sahip olan Ermeni diasporası, Zengezur Koridoru’na şiddetle karşı çıkıyor. Bu projeyi, Türkiye-Azerbaycan-Ermenistan normalleşmesinin bir parçası ve hatta bir aracı olarak gören diaspora, bu süreci 1915 anlatılarına karşı bir tehdit olarak algılıyor.
Ancak, artık jeopolitik çıkarlar, tarihsel anlatıların önüne geçiyor. Karar alıcılar düzeyinde yaşanan bu değişim, diaspora söyleminin etkisini zayıflatıyor. Sembolik politikalar yerini, somut stratejik ve ekonomik planlara bırakıyor.
İran ve Rusya: Dışlanan Geleneksel Güçler
Zengezur Koridoru, İran’ın uzun süredir sahip olduğu transit avantajını tehdit ediyor. Azerbaycan ile Nahçıvan arasındaki geçişin İran üzerinden sağlandığı eski yapı, bu projeyle tarihe karışabilir. Aynı zamanda, Türkiye'nin Orta Asya’ya doğrudan açılması, İran’ın bölgesel yalnızlığını derinleştirebilir.
Diğer yandan Rusya için bu gelişme, Kafkasya'daki hâkimiyetin zayıflaması anlamına geliyor. ABD'nin bölgede giderek görünür hale gelmesi, Moskova'nın "arka bahçesi" saydığı bu coğrafyada stratejik kırılmalar yaratabilir.
Zengezur’un Kiralanması: Oyunun Kurallarını Değiştiren Hamle
Ermenistan’ın Zengezur’u ABD’ye kiralaması, hem hukuki hem de siyasi bakımdan büyük bir kırılma noktasıdır. Bu adım, koridoru Erivan’ın değil, Washington’un kontrol ettiği bir alana dönüştürmektedir. Böylece Türkiye, Azerbaycan, İran ve Rusya’nın bu hatta doğrudan müdahale etmesinin önüne geçilmiş oluyor.
Bu durum, Zengezur’u bir egemenlik alanı değil, bir vekalet hattı haline getiriyor. Artık bu yol üzerinden sadece ticaret değil, büyük güçlerin rekabeti de akıyor.
Türkiye ve Azerbaycan İçin Fırsat Penceresi
Bu yeni düzen Türkiye ve Azerbaycan için önemli fırsatlar doğuruyor. Bölgesel entegrasyonun güçlenmesi, Türkiye’nin Kafkasya ve Orta Asya ile doğrudan temas kurmasını sağlıyor. Aynı zamanda iddia edilen 1915 Ermeni soykırım anlatılarına karşı alternatif söylem alanları da açılmış oluyor.
Zengezur’un açılmasıyla birlikte kurulabilecek ekonomik ilişkiler, bölgesel istikrar ve diplomatik yumuşama için de bir kaldıraç işlevi görebilir.
Sonuç: Yeni Düzenin Haritası
Zengezur Koridoru’nun açılmasıyla yeni bir güç haritası oluşuyor. Bu hat sadece yolları değil, zihinsel sınırları da değiştiriyor. Türkiye ve Azerbaycan için bu bir stratejik atılım; İran ve Rusya için ise bir meydan okuma.
Ama belki de en dikkat çekici dönüşüm, Batı ile Ermeni diasporası arasındaki çıkar ayrışmasının netleşmesidir. Küresel güçler, artık tarihsel anlatılardan çok, stratejik çıkarları öncelemektedir. Ermenistan’ın ABD’ye kiraladığı Zengezur, bu çıkar dönüşümünün somutlaştığı sembol haline gelmiştir.
Selam ve saygılarımla
