Yap-İşlet-Devret Modeli

Yap-İşlet-Devret Modeli

Sevgili okuyucularım merhaba,

Yap-işlet-devret Modeli ile ilgili çok şeyler konuşuluyor. Ekonomiden anlayan da anlamayan da konuşuyor. Bazıları, yap – işlet- devret modeli ile yapılan yatırımları ve hizmetleri toptan yok sayıyor veya külliyen zarar kabul ediyor.

Yap – işlet – devret modelini örnekler üzerinde irdeleyen araştırmacı yazar Murat Akgül ile bu konuyu konuşacağız… Evet, Murat Bey;

–       Yap işlet modeli ne demektir?

Yap-işlet-devret (YİD) modelinde özel sektör, projeyi gerçekleştirmek için:

1.    Finansmanını karşılar,

2.    İnşaatını tamamlar.

3.    Şirket harcadığı bedelin karşılığını alana kadar işletme hakkına sahip olur.

4.    Süre sonunda, altyapı devlete devredilir.

–       Yap-işlet-devret modeli ile yapılan yol ve köprülerden devlet kâr mı ediyor?

–       Çanakkale köprüsünü örnek vererek anlatayım:

1.    Devlet, Çanakkale’ye köprü yapana belli oranda garanti veririm dedi.

2.    Şirketin biri ihaleyi aldı.

3.    İhaleyi alan şirket ülke içinden veya ülke dışından kredi buldu.

4.    Şirket, inşaata başladı.

5.    Şirket aldığı her malzeme ve çalıştırdığı her işçi için devlete:

• ·         KDV verdi.
• ·         Stopaj vergisi verdi.
• ·         SGK primi verdi.
• ·         Vergi primleri verdi.
• ·         %20 ile %30 oranında dolaylı vergiler (akaryakıt gibi) verdi

 Şirket yaptığı işin baştan %20 sini devlete vergi sıfatıyla verdi.

 –       Devlet, şirkete garanti vermesi ne demektir?

 Şirket dışardan veya içerden krediyi alabilmesi ve ödeyebilmesi için devletin garantisine ihtiyacı olmaktadır. Bu işin dünyadaki usulü budur. Buna garanti geçiş ücreti denir.

 Köprü yapılmasaydı ne olurdu?

 1.    Devlet, şirketten %20 oranında, dolaylı vergi alamayacaktı.

2.    KDV alamayacaktı.

3.    Stopaj vergisi alamayacaktı.

4.    SGK primi alamayacaktı.

5.    Bölge kalkınmayacaktı,

6.    Bölgeye yatırım yapılmayacağı için vergi de alamayacaktı.

 Devletin kârı nedir?

 1.    Devlet peşin aldığı vergilerin bir kısmını veya tamamını yıllar içerisinde garanti parası olarak şirkete verdi.

2.    Köprü tesliminden 12 yıl sonra köprü tamamıyla devlete bırakılacak.

 Şimdi düşünelim:

 1.    Vergi gelirlerini düşünce, devletin kasasından para çıkmamış oluyor.

2.    Köprü yapıldığı için bölge kalkındı.

3.    Bölgede sanayi tesisleri kuruldu.

4.    Devlet, bölgede kurulan sanayi tesislerden vergi almaya başladı.

5.    Bölge, ülkeye gelir sağlamaya başladı.

6.    Akaryakıt tasarrufu oldu.

7.    Döviz tasarrufu başladı.

8.    Devlet köprüyü yapan şirketten ve köprünün yapılmasıyla bölgede yapılan fabrikalardan vergi alır.

9.    Köprüden geçmeyen Van’daki ve Hakkâri’deki vatandaşlara; devlet, şirketten aldığı vergiler ile okul, yol gibi hizmet yapar… 

 Bu hesaplar dünyanın her tarafında böyle yapılır.

 –       Murat Bey, itiraz edenlerin dertleri nedir?

 –       Bu işe itiraz edenlerin anlamadığı nokta, bu işin bir tarafında devletin olduğudur.

 Devlet şirkete garanti geçiş ücreti veriyor ama

 1.    Şirketin aldığı her maldan devlet vergi alıyor,

2.    Nakliyeden vergi alıyor,

3.    Şirketin işçiye verdiği maaştan vergi alıyor,

4.    Şirketin aldığı krediden vergi alıyor.

 Devlet kendi bütçesinden köprüyü yapsaydı:

 1.    Devlet söz konusu vergileri almamış olacaktı.

2.    Devlet, köprüyü kendi yapsaydı kredi faizlerini, bakım masraflarını karşılayacaktı, dolayısıyla şirketten aldığı vergilerden de mahrum kalacaktı.

3.    Devletin yatırım bütçesi sınırlı olacağı için bu işlerin hepsini bir arada yapamayacak bölgelerin gelişmesi gecikecekti.

 Başka bir açıdan bakalım:

Benzer şekilde bir de devletin bazı işlerde şirketlere vergi muafiyeti tanıması uygulaması vardır. Bu ne demektir?

 Bu muafiyet konusunu bir örnekle anlatayım.

 Devlet, maden çıkartma ihalesi açıyor. Devlet, ihaleye katılan şirketlere diyor ki;

Maden çıkartmak amacıyla yurt dışından getireceğiniz ekipman için sizi gümrük vergisinden muaf tutuyorum.

Konuyu açalım:

Şirket, maden çıkartma işini 100 milyon TL’ye mal edecekken, yurt dışından getireceği malzemelerin gümrük vergisinden muaf olduğu için 80 milyona mal edecek. Gümrük vergisinden mahrum olmak bu demektir.

 Yap işlet devret modeli budur.

 Selam ve saygılarımla