Yabancı Kısaltmaların Okunuşu Üzerine

İletişim teknolojilerinin hızla yayılması ile birlikte bilgiye ulaşma, bilgiyi kontrol etme imkânları da artarken insan yaşamının her alanına nüfuz eden “değişmenin gücü” dünya kültürlerini, dillerini olumsuz yönde etkilemektedir. İngilizce gittikçe artan bir geçerlilik kazanırken, öteki diller yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Küreselleşmenin kurallarıyla beliren günlük yaşam koşulları, dillerin bölgesel bir önemsizliğe itilmesine neden olmaktadır.

Günlük yaşamda, yazın yaşamında ve yayın kuruluşlarında iki dilli konuşma, iki dille yazma ve iki dille yayın yapma yaygın bir alışkanlık hâline geldi. İki dil ile konuşan ve yazanların, bir dil ya da öteki arasında gidip gelmesi olarak tanımlanan kod /dil kaydırımı (code-switching), özellikle Türkiye’de, öğrenimini yurt dışında yapmış veya ilköğretimden başlayarak yabancı dilde eğitim görmüş “iki dilli” kişilerde gözlenen bir dil davranışıdır. Yabancı sözcük ve kısaltmaların kullanımı konusu, günümüzde bireysel düzeyde olmayıp kitle iletişim araçlarında her geçen gün yaygınlık kazanmaktadır.

Küreselleşme sonucu oluşan tüketim kültürünün getirdiği, günlük dilde İngilizce sözcük kullanma alışkanlığımız her geçen gün artarken, bilişim teknolojileri ve İnternet alanında İngilizceyi ana dil gibi benimsemeye başladık.

Yabancı dillerde oluşturulmuş kurum, kuruluş adları ile kavram vb. kısaltmaların dilimizde farklı şekillerde seslendirildiği ve Yazım Kılavuzu’na uyulmadığı görülmektedir.

Çeşitli alanlarda Türkçeye giren kavramların kısaltmalarının dilimizdeki biçimine yer verirken günlük yaşamda en çok kullanılan kısaltmalara yer vermek istiyoruz. Yabancı kökenli sözcüklerin İngilizcesini ve İngilizce kısaltmalarını, İngilizce yazılış ve okunuşunu kullanmakta ısrar etmek yerine Türkçe karşılığını kullanmak gerektiği kanaatindeyiz.

Teknolojik yenilikler sonucu, özellikle bilişim alanında dilimize giren Yabancı kısaltmaları oluşturan harflerin, alfabedeki harflerin Türkçe okunuşuna göre seslendirilmesi ve yabancı kısaltmayı oluşturan yabancı sözcük ve sözcük gruplarının Türkçe karşılıkları aşağıdadır:

– Asymmetric Digital Subscriber Line-ADSL (ey-di-es-el) – Asimetrik sayısal abone hattı

 – Curriculum Vitae – CV (si-vi) – Öz geçmiş

 – Compact Disc – CD (si-di) -Yoğun disk

 – Digital Versatile Disc – DVD (di-vi-di) – Sayısal çok yönlü disk

 -General Packet Radio Service – GPRS (ci-pi-ar-es) – Genel Paket Radyo Servisleri

 -Personel Computer – PC (pi-si) – Kişisel Bilgisayar (Personel Computer).

 -Random Access Memory – RAM (rem) – Bilgisayarda okunabilir ve yazılabilir     bellek

-Short Message Service – SMS (es-em-es) – Kısa Mesaj Servisi

 – Video CompactDisc – VCD (vi-si-di) – Video yoğun disk

 – Frequency Modulation – FM (ef-em) – Frekans modülasyonu

 -Very Important Person – VIP (vi-ay-pi) – Çok önemli kişi

 -Test of English as a Foreign Language – TOEFL (to-fıl) – Yabancı dil olarak İngilizce testi

 -Video Jockey – VJ-(vi-cey) – Müzik videoları sunucusu

 – Antilock Braking System – ABS (a-be-se) – Motorlu taşıtlarda fren sistemi

 – Agence France Pres – AFP (a-fe-pe) – Fransız Basın Ajansı

 – Associated Pres – AP (a-pe) – ABD Haber Ajansı

 – Deoxyribonucleic acid – DNA (de-ne-a) – Deoksirübo nükleik asit

 – Liquified Petroleum Gas – LPG (le-pe-ge) – Sıvılaştırılmış petrol gazı

 – Union of European Football Associations – UEFA (u-e-fa) – Avrupa Futbol Federasyonları  Birliği

– Unidentified Flying Object – UFO (u-fo) – Tanımlanmamış Uçan Nesne

 – Global System for Mobile Communications – GSM – İngilizce okunuşu (ci-es-em), Türkçe okunuşu (ge-se-me) – Mobil cep telefonu

– British Broadcasting Corporation -BBC – İngilizce okunuşu (bi-bi-si), Türkçe okunuşu (be-be-ce) – İngiliz Radyo Televizyon Kurumu 

– NTV- İngilizce okunuşu (en-ti-vi), Türkçe okunuşu (ne-te-ve) Nergis Televizyonu.

Yukarıda örneklerini verdiğimiz kısaltmaların İngilizce söyleyişe uygun okunuşlarının tercih edildiğini üzülerek görüyoruz. Özellikle yazılı, sözlü ve görüntülü yayın kuruluşlarımız, yabancı kısaltmaların yazılışı ve seslendirilmesi konusunda ön sıralarda yer almaktadırlar. Türkçe okunuşuna önem vermeyerek yabancı kısaltmaların İngilizce okunuş ve yazılışını âdeta özendirmektedirler. Özellikle son dönemlerde cep telefonu ve telefon hatlarının reklam kampanyalarında, yabancı kısaltmaların İngilizce okunuş ve yazılışları yani özgün biçimleri, dilimize uymayan söylenişleri halkımıza dayatılmaktadır:

Kaynaklar

– Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayını, Ankara, 2008.

– Yazım Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayını, Ankara, 2005.